Câu nói “Đạo cao một thước ma cao một trượng” ẩn chứa triết lý sâu sắc về hành trình tu tập và những thử thách không ngừng trong cuộc sống. Bài viết này sẽ cùng bạn vén màn những ý nghĩa tiềm ẩn đằng sau câu nói ấy, đồng thời khám phá nghệ thuật để “chế ngự” ‘ma lực’ cuộc đời, giúp mỗi chúng ta vững bước trên con đường tìm về sự an lạc và giác ngộ. Để tìm hiểu thêm về những giáo lý và phương pháp thực hành tâm linh, hãy ghé thăm chiasedaophat.com.
Trong hành trình tu tập và phát triển tâm linh, chúng ta thường nghe đến câu nói đầy ẩn ý: “Đạo cao một thước ma cao một trượng.” Đây không chỉ là một lời cảnh báo mà còn là sự thật sâu sắc về những thử thách mà mỗi người trên con đường tìm cầu giác ngộ đều phải đối mặt.
1. “Đạo cao một thước ma cao một trượng” nghĩa là gì?
“Đạo cao một thước ma cao một trượng” là một câu nói ẩn dụ sâu sắc, dùng để chỉ những khó khăn, chướng ngại mà một người tu tập cần phải vượt qua để đạt đến sự giác ngộ. Câu nói đầy đủ thường được truyền tụng là:
“Đạo cao nhứt xích, ma cao nhứt trượng,Đạo cao nhứt trượng, ma thượng đầu nhơn.” Nghĩa là: Đạo cao 1 thước thì ma cao 10 thước,Đạo cao 1 trượng thì ma cao khỏi đầu người. (Trong đó, “xích” và “trượng” là đơn vị đo chiều dài cổ của Trung Quốc. Một xích tương đương khoảng 2 tấc Tây, và một trượng bằng mười xích). Hai câu trên không chỉ ám chỉ rằng ma quỷ có tài phép cao hơn Tiên Phật, mà còn lột tả thực tế rằng trên con đường tu hành, người tu sẽ luôn bị ma quỷ quấy nhiễu, gây phiền phức từ nhiều khía cạnh trong cuộc sống. Điều này có nghĩa là khi chúng ta bắt đầu khởi tâm tu tập, ắt sẽ gặp phải sự kháng cự từ bản ngã, từ những chấp trước sâu xa. Mỗi khi muốn làm điều tốt, ngay lập tức sẽ có những yếu tố ngăn cản, thử thách lòng kiên định. Vì vậy, khi có kẻ gian làm “ma,” chúng ta phải nỗ lực để “đạo” phải cao hơn “ma” thì chân lý, công lý mới có thể phát huy và tỏa sáng.
Đạo là con đường dẫn đến sự giải thoát khỏi những ràng buộc của thân tâm. Việc hành đạo luôn tiềm ẩn những chướng ngại, từ khi bắt đầu cho đến cả khi kết thúc. Những thử thách này khiến chúng ta phải lao đao giữa vòng luân hồi sinh tử, đối mặt với phiền não và đau khổ của kiếp nhân sinh. Câu nói này cũng phần nào so sánh, lột tả thực tế rằng để thành đạo là vô cùng khó khăn, trong khi một người bị ma quỷ xâm chiếm lại có vẻ dễ dàng thăng tiến và có sức mạnh lớn hơn. Mặc dù sức mạnh chênh lệch giữa Phật và Ma có thể rất lớn, nhưng điều cốt yếu là đạo vẫn sẽ chiến thắng nếu người tu không từ bỏ những khó khăn, chông gai trước mắt, và luôn vững tin vào ngày mình sẽ thành đạo.
Điều này đồng nghĩa với việc nếu tinh thần của người tu không đủ vững chắc, tâm tu dễ bị lay động, thì khó có thể vượt qua “ma khảo.” Ngược lại, nếu đủ lý trí và sức mạnh để vượt qua, tức là đã chiến thắng những cuộc khảo duyệt, những cám dỗ của quỷ ma.
Thời Đức Phật còn tại thế, đây còn được xem là cuộc chiến tinh thần giữa Đức Phật và Ma Vương, kẻ luôn tìm cách ngăn cản con đường đắc đạo của Ngài. Phật và Ma luôn song hành, chính là vì lẽ đó.
Ý nghĩa sâu sắc của câu “Đạo cao một thước ma cao một trượng” |
2. Không ma khảo chẳng thành Phật đạo
Trong hành trình tu tập, bất cứ ai cũng sẽ gặp phải những chướng ngại, dù là từ yếu tố bên trong hay bên ngoài. Trong Phật giáo, những thử thách này thường được gọi là “ngũ phần khảo” bao gồm: Minh khảo (thử thách rõ ràng), Ám khảo (thử thách ngầm), Trừng khảo (thử thách trừng phạt), Thuận khảo (thử thách thuận lợi), và Nghịch khảo (thử thách nghịch cảnh).
Vì vậy, dù là ai thì cũng phải trải qua những trở ngại này. Hiểu điều đó giúp chúng ta ý thức được rằng, việc bản thân bé nhỏ, yếu đuối hay sức khỏe không tốt không phải là lý do để rút lui. Ví dụ điển hình là bà Tỳ Kheo Ni Uppalavanna. Dù là một người nhỏ bé, nhưng khi một mình đối mặt với sự cám dỗ của ác ma, bà đã dõng dạc nói lên những lời mạnh mẽ khiến ác ma đành phải rút lui.
Thế mới thấy, nếu đủ mạnh mẽ, ta sẽ vượt qua. Nếu không, ta sẽ quay lại vạch xuất phát. Khi ta tiếp tục gắng sức, cố gắng vượt qua những khổ ải trước mắt và không bỏ cuộc, thì vẫn sẽ có ngày đạo thắng ma.
Vì thế, nếu bất cứ lúc nào gặp phải khó khăn, thách thức, hãy xem đó như một bài thi của cuộc đời. Đó là điều cần thiết để trao cho ta cơ hội “thành Phật đạo” khi vượt qua được bài thi này.
Việc xuất hiện những chướng ngại là chuyện thường tình trong tu tập. Người xưa có câu: “Tu mà ma nghiệp không khảo não, là quả đạo còn rất xa; còn tu mà nghiệp lực dồn dập khảo não, là đạo quả rất gần.”
Có thể nói, ma quỷ chính là “giám khảo” của những bậc tu hành, và đó cũng là một yếu tố cần thiết để đánh giá giá trị tinh thần và tâm đức của người tu.
Trong kinh điển có câu: “Vô ma khảo bất thành Phật đạo, Thập ma, Thập nạn thành Tiên Tử, bất ma bất nạn bất thành nhân.”
Nghĩa là: “Không có ma khảo thì chẳng thể thành Phật đạo. Trải qua mười ma khảo đảo, mười nghiệp dập dồn, mà cố chí lướt qua được, thì tiên tử mới thành. Bằng chẳng có ma khảo đảo, thì cũng chẳng trở nên người minh đức.”
Từ xưa đến nay, từ Phật, Tiên, Thánh… đều phải trải qua ngũ phần khảo. Các Ngài đạo quả càng cao bấy nhiêu thì sự cố, trở ngại lại càng nhiều bấy nhiêu, cho đến khi ma quân hàng đầu quy phục mới thực sự thành đạo.
Ma đã từng dùng mọi xảo thuật ma quái để quấy nhiễu và cản trở Đức Thế Tôn đạt được Giác ngộ. Trong đêm trước khi Ngài thành Phật, Ma Vương đã dẫn ba con ma nữ đến quyến rũ Ngài, lại đưa ma quân đến để ném đá như mưa vào Đức Phật.
Ma Vương cũng là cách dịch khác của chữ Mâra, là Vua các loài Thiên ma, ngụ ở cảnh trời gọi là Tha Hóa Tự Tại Thiên (Paranirmitavasavartin), tức là cảnh trời thứ sáu trong cõi Dục giới, một cảnh giới thấp nhất trong Tam giới.
Ma Vương có phép thần thông, chuyên dùng ma thuật để phá rối, ngăn cản sự tu tập của những vị Bồ Tát. Ma Vương còn có tên là Ma Vương Ba Tuần, tức là tên của Tha Hóa Tự Tại Thiên Vương.
Nhưng cuối cùng, Ma Vương không thể làm lay chuyển tâm ý của Đức Phật nên đành chấp nhận phần thua về mình.
3. Thắng ma không bằng thắng mình
Trong cuộc sống thường nhật, chúng ta gặp rất nhiều “loại ma” khác nhau. Ví dụ, khi một người muốn làm điều thiện nhưng lại tự nhủ để lần khác làm vậy, thì lời tự nhủ đó chính là “ma tâm” đang nói. Hoặc có người phát tâm tu hành nhưng khi mới ngồi thiền đã cảm thấy mệt mỏi, chán nản, đầu óc khó tập trung, đó cũng là tâm đang rơi vào “ma đạo.”
Thực ra, “ma” ở đây chính là cái Ngã đang thống trị chúng ta, làm cho chúng ta tham lam, ích kỷ. Nó nịnh hót khiến ta thích an nhàn, thích những thứ dễ dàng, hay ghen tị với cái tốt đẹp của người khác, biến ta trở thành kẻ dối trá, quỷ quyệt…
Chính tâm ma đã đẩy ta rơi vào thế giới luân hồi, không biết khi nào mới có thể dứt ra khỏi được khổ đau do chính mình gây ra.
Vậy, nếu có nhiều “ma” đến thế, khi nào chúng ta mới loại bỏ hết được chúng?
Chuyện kể rằng, có một vị Tăng hỏi Thiền Sư Huệ Thanh ở Ba Tiêu:
– Giặc đến cần đánh, khách đến cần xem. Chợt gặp giặc và khách đồng thời đến thì phải làm sao?
Thiền Sư Huệ Thanh đáp:
– Trong thất đá có một đôi giày cỏ rách. Sở dĩ trong nhà có chứa chấp của cải nên mới bị giặc cướp; trái lại nếu trong nhà trống không thì cướp cái gì? Cũng vậy, tâm nếu trống không thì vọng không chỗ khởi, ma từ đâu thấy được? Khác nào quạ mổ hòn đá, chỉ nhọc nhằn rồi bỏ đi. Ta đã chiến thắng!
Vì thế, miễn là tâm ta trong sáng, chỉ nghĩ làm điều tốt lành thì chẳng ma nào có thể quấy nhiễu được ta cả. Đây chính là ý nghĩa sâu sắc của việc “thắng ma không bằng thắng mình.”
Nếu tâm chúng ta chứa đầy những tư tưởng điên đảo, đen tối, thì dù có niệm chú thuật gì cũng khó tránh khỏi bị nhiễu loạn.
Còn khi ta chỉ cần điều chỉnh tâm trở nên thanh tịnh, đó là cách hữu hiệu nhất để hàng phục ma. Luân hồi chấm dứt từ đây, ta cũng loại bỏ được mọi lo âu, có được sự an lành từ sâu thẳm bên trong mình, nhờ đó mà chiến thắng tất cả loại ma ở trong tâm lẫn ở ngoại cảnh. Tâm lặng, trí sáng, chấm dứt mọi điên đảo vọng tưởng thì các loại ma tự nhiên rời xa.
Chuyện kể lại rằng, ác ma với bảy năm theo dõi Đức Thế Tôn để mong tìm được lỗi lầm của Ngài, nhưng không tìm được, cuối cùng trước mặt Thế Tôn, ác ma thể hiện sự thất vọng và xin đầu hàng.
Cho nên nói: “Quý thay bậc Mâu Ni, sống trong nhà không tịch. Biết chế ngự Tự ngã”… Nếu trong tâm không còn chỗ nào đắm trước sanh khởi, tức ma không còn chỗ để rình rập. Thế gian này là cõi dục giới, nơi có đủ những cảnh tượng khơi gợi tham, sân, si trong tâm mỗi người. Khi nhận thức được điều đó, ta mới cố gắng tìm về sự giải thoát khổ đau phiền não bằng cách trừ tham, sân, si. Ngay từ giây phút này, chúng ta hãy tập sống với cái tâm trong sáng, yêu thương, hành trì đạo pháp chuyên cần tinh tấn, buông xả đi mọi ưu tư phiền muộn.
Có thể nói, ma không phải là thứ gì mờ ảo, lúc ẩn lúc hiện ở những nơi đầy bóng tối. Chúng đang ẩn nấp trong sự vô minh, trong tâm thức của mỗi người trong chúng ta mà thôi. Chúng ta cần ý thức điều này để mỗi ngày vun xới, chăm sóc tâm hồn mình, giúp nó trở thành một nơi yên bình, đẹp đẽ bằng sự từ bi, chan chứa tình yêu thương. Khi ấy, tâm thức ta trở thành một ngôi vườn chan hòa ánh sáng – nơi đó sẽ không còn có cơ hội cho bóng ma nào lại gần nữa.
Để tiếp tục hành trình khám phá sâu hơn về cách chế ngự ‘ma lực’ nội tại và tìm về sự an lạc đích thực, mời bạn đọc thêm nhiều bài viết giá trị trong chuyên mục Tâm linh của chúng tôi.
