(Chia Sẻ Đạo Phật) Đức Phật luôn nhắc nhở chúng ta không nên nổi nóng bởi cơn giận giống như một liều thuốc độc mà chính mình phải chịu đựng. Hãy cùng tìm hiểu những lời dạy của Phật về cách kiềm chế cơn giận hiệu quả để luôn kiểm soát cảm xúc, bình an và hạnh phúc mỗi ngày đồng thời tiêu trừ được nhiều ác nghiệp của bản thân.
- Đức Phật chỉ ra cách để bạn vượt qua khó khăn: Đời là bể khổ, muốn hết khổ hãy tự giải cứu bản thân!
- Đây là 2 hành động làm tổn PHƯỚC nặng, mà ngay cả Đức Phật cũng không thể dung thứ!
1. Vì sao Đức Phật khuyên không nên nổi nóng?
Tức giận chỉ là một phản ứng quen thuộc của con người trước những việc không như ý. Tuy nhiên, nếu tức giận quá đáng, tinh thần sẽ bị ức chế, và khi không thể kiểm soát được, nó sẽ dẫn đến hành động sai lầm.
Trong giáo lý nhà Phật, nóng giận là một trạng thái luôn được khuyên nhủ không nên bộc lộ, vì mặc dù đôi khi có thể giúp tạm thời giải tỏa cảm xúc, nhưng về lâu dài, nó chỉ gây phiền toái cho cả người giận và người bị giận.
Đức Phật thường nhắc nhở mọi người rằng không nên nổi nóng, bất kể lý do chính đáng hay không. Khi giận dữ, tâm trí sẽ không đủ tỉnh táo để kiểm soát hành vi và ngôn ngữ. Phật nói: “Từ bỏ giận dữ thì sẽ không gặp phiền não.”
Hỉ, nộ, ái, ố đều là những cảm xúc mà ai cũng phải trải qua trong dòng đời. Khi đối mặt với những điều bực bội, rất khó để giữ được một nụ cười mãn nguyện.
Chúng ta, những người bình thường, tâm hồn chắc chắn chịu ảnh hưởng bởi cảm xúc và dục vọng. Bộc lộ cảm xúc là một quyền chính đáng, nhưng cần kiềm chế, nhất là với sự tức giận, vì nó là thứ gây đau khổ nhất cho con người.
Tức giận là một tập khí bắt nguồn từ phiền não từ rất lâu đời. Đây là một trong ba gốc rễ được gọi là “Tham, Sân, Si”, thường được biết đến như “Tam độc”, là nguyên nhân tạo nghiệp bất thiện khiến con người lạc trong luân hồi sanh tử.
Mục tiêu chính yếu của giáo lý Phật giáo là “diệt trừ phiền não và mọi khổ đau”, do đó Đức Phật thường khuyến khích chúng sinh từ bỏ giận dữ vì đó là nguồn gốc của phiền não.
Không giận hờn giữ được sự bình tĩnh trước những điều trái ý, ngược lòng. Giận hờn giống như ngọn lửa tàn phá, hủy hoại cả người giận lẫn người xung quanh.
Kinh Hoa Nghiêm có câu:
Nhất niệm sân tâm khởi, bá vạn chướng môn khai.
Kinh Hoa Nghiêm
Nghĩa là: Khi một ý niệm giận hờn nảy sinh, trăm ngàn cửa nghiệp chướng đều khai mở.
Chẳng hạn như câu: “Nhất sân chi hỏa, năng thiêu vạn khoảnh công đức chi sơn”, nghĩa là: Khi cơn giận lên, nó có thể đốt cháy và tiêu diệt vô số công lao khó nhọc đã tích lũy.
Khổng Tử cũng từng khuyên: “Nhẫn nhất thời chi khí, miễn bá nhật chi ưu”, điều này có nghĩa là: Kiềm chế cơn giận chỉ trong chốc lát, bạn có thể tránh được nhiều ngày phiền muộn.
Mọi phiền muộn xảy ra phần nhiều từ việc không kiềm hãm được sự tức giận. Đức Phật nhắc nhở chúng ta nên dùng lòng từ bi cùng đức tính ôn hòa để chế ngự sự giận dữ. Đồng thời, cần cẩn trọng trong lời nói, giữ ngôn từ nhẹ nhàng, đúng mực, tránh những lời nói thô lỗ gây tổn thương.
Đức Phật dạy rằng, hãy thổ lộ sự buồn phiền của mình một cách chân thành và chân thật với người mà bạn đang giận, như vậy mới có thể tìm ra hướng giải quyết.
Khó khăn nhất là dập tắt cơn giận từ tâm trí. Khi không còn nghĩ đến cơn giận dữ, sự tức giận cũng sẽ chẳng còn. Nếu thành công trong việc giữ cho mình không nổi giận, bạn sẽ phát triển được đức tính kiên nhẫn quý báu. Hãy đáp trả mọi tình huống, dù là đáng giận nhất, bằng tình thương và sự bao dung.
Sự giận dữ chính là liều thuốc độc gây hại cho chính bản thân ta. Vì lẽ đó, Đức Phật luôn khuyên nhủ con người học cách kiềm chế và buông bỏ cơn giận.
2. Đức Phật chỉ dạy cách kiềm chế sự giận dữ
Xưa kia, Tôn giả Ananda đã hỏi Đức Phật, vì sao có người học Pháp mà vẫn gặp bất hạnh? Đức Phật giải đáp rằng một trong những lý do là họ thường mang sân hận và hay nổi nóng, chê bai người khác.
Trong “Kinh Đại Thừa Bản Sanh Tâm Địa Quán” có truyền lại rằng tổn thất do sân hận gây ra không thua gì một cơn bão lớn, ngay cả Phật Như Lai cũng không thể cứu chuộc được.
Phương pháp kiềm chế cơn giận mà Phật đã chẳng giữ trong sự bí ẩn, chỉ cần nhẩm đi nhẩm lại 3 câu này trong tâm, bạn sẽ thấy cơn giận nguội nhanh chóng.
Câu đầu tiên: “Giận là đang tự làm khổ mình”.
Người xưa bảo rằng “giận dữ có hại cho thân”, và những nghiên cứu của khoa học hiện đại đã chứng minh rằng khi tức giận, cơ thể con người sẽ chịu tác động tiêu cực.
Lúc chúng ta giận dữ, đặc biệt là khi tranh luận, bạn có thể cảm thấy đau tức ở vùng xương sườn, nhiều người khi cảm xúc quá mãnh liệt sẽ cảm thấy khó thở, và thậm chí phổi như sắp “bùng nổ”.
Về mặt sinh lý, sự tức giận làm tim đập nhanh, nóng mặt, đỏ hơn, các cơ co thắt lại, có xu hướng co quắp, rất dễ dẫn đến cơn co rút, hoặc nhồi máu cơ tim, tai biến, hay đột quỵ. Những điều này thực tế chính là cơ thể đang cảnh báo và nhắc bạn không nên nổi giận.
Về khía cạnh tâm lý, sự bực tức có thể dẫn đến các vấn đề như trầm cảm, giảm tự tin, mất đi sự tự trọng và làm tổn hại đến tâm hồn bạn, điều này có thể khiến bạn sử dụng các chất kích thích như rượu, thuốc lá, hoặc thậm chí ma túy, gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe, gia đình cũng như xã hội.
Theo đạo Phật, cơn giận không đem lại điều gì tốt đẹp mà ngược lại, nó gây ra nhiều rắc rối trong cuộc sống hiện tại và tạo nghiệp xấu mang đến khổ đau trong những kiếp sau.
Cơn giận làm tâm trí trở nên u ám, lẫn lộn, khiến ta không thể nhìn nhận rõ ràng hiện tại, từ đó khó mà chạm đến sự giải thoát và giác ngộ.
Vì sao một số người lại dễ dàng nổi giận trong khi những người khác không? Có phải đó là do hệ quả của nghiệp kiếp trước và không thể thay đổi?
Khi nghiệp nở hoa, con người thường có khuynh hướng lặp lại những hành động mình đã gieo, kết quả của nghiệp thể hiện khi ai đó có những ý nghĩ tiêu cực hoặc bộc lộ sự tức giận bằng cách làm tổn thương người khác qua lời nói hoặc hành vi.
Nhiều người tự viện cớ rằng mình bẩm sinh là nóng tính, nên biểu hiện sự giận dữ là điều tất yếu. Nhưng Đức Phật đã chỉ dạy những cách thức để chuyển hóa cơn giận và thanh lọc những nghiệp xấu do giận dữ gây ra, thế nên không có lý do nào để cho rằng mình không thể thay đổi.
Sự giận dữ có thể gián tiếp hay trực tiếp làm đổ vỡ, phá hủy mối quan hệ mà bạn đã dày công xây dựng và chăm sóc bằng cả tấm lòng. Người mà bạn giận có thể cảm thấy tổn thương, xem bạn như kẻ thù, sẵn sàng đối đầu và lập kế hoạch trả đũa. Rõ ràng, không chỉ người bộc lộ cơn giận mà cả người nhận những cảm xúc tiêu cực đó cũng có nguy cơ bị đẩy đến bờ vực của xúc cảm tiêu cực, đối diện với bản chất xấu xa bên trong.
Khi bị cơn giận chi phối, con người thường mất kiểm soát, dẫn đến những hành động vội vàng và sai lầm, khiến bản thân phải day dứt, đau khổ, thậm chí là ân hận suốt đời và ảnh hưởng tiêu cực đến cuộc sống của những người xung quanh.
Đức Phật dạy rằng trong tâm mỗi người đều tồn tại những hạt giống sẵn chờ nảy mầm: hạt giống giận dữ, hạt giống tham lam, hạt giống từ bi, bao dung, hòa nhã, bác ái…
Ai có hạt giống giận dữ lớn mạnh hơn sẽ trở thành người dễ bực bội, nổi cáu; ngược lại, những hạt giống nào được thường xuyên chăm sóc, nuôi dưỡng sẽ phát triển mạnh mẽ, còn những hạt giống bị bỏ qua thì sẽ dần lụi tàn.
Câu thứ hai: “Người khôn không giận”
Một điều nữa Đức Phật dạy về cách điều tiết cơn giận là hãy luôn ghi nhớ câu “người khôn không nóng giận” trong tâm trí.
Đức Phật đã dạy rằng mọi chúng sinh đều phải trải qua đau khổ. Từ thời vô thỉ vô chung, sinh linh trong sáu cõi đã bị ngăn cản bởi sự vô minh, tâm trí bị mê hoặc, lầm lẫn giữa giả và thật. Do vậy, tất cả nhân loại và vạn vật, kể cả chúng ta, đều là những người “bị che mắt” thông thường. Nổi giận không chỉ không giải thoát được sự bất mãn mà còn tạo ra một chướng ngại mới.
Trong đời sống, điều tốt không luôn tự đến và cũng không phải lúc nào mọi chuyện tốt đẹp đều hanh thông. Do đó, khi cuộc sống không thuận lợi, bạn cần rèn luyện khả năng kiểm soát cảm xúc của mình, không tức giận hay than thở; có thể buồn nhưng chỉ nên trong chốc lát.
Napoleon từng nói: Một cá nhân có thể chế ngự cảm xúc của mình vĩ đại hơn cả một vị anh hùng chinh phục được một thành phố. Mỗi người sẽ đối mặt với mọi bất hạnh và thử thách trong cuộc sống, có thể gục ngã trước những thất bại tạm thời hoặc đối diện chúng một cách tích cực để vượt qua.
Chỉ khi có đủ sự tập trung và sức bền trong đời, đối mặt với những thử thách và lao đao từ thế giới bên ngoài, không ngừng tích lũy năng lượng tích cực, nâng cao kỹ năng và rèn luyện sở trường cá nhân thì ta mới có thể vững chãi như cây tùng cây bách, chống đỡ bão tố của cuộc sống.
Cây tùng và cây bách luôn hiên ngang trên đỉnh núi, khi cơn bão nổi lên, chúng uốn mình theo gió để không bị gãy đổ.
Áp lực cuộc sống đôi lúc khiến ta dễ cáu giận, không suy xét kỹ về hành động tiếp theo, dẫn đến lỗi lầm và gây tổn thương cho người khác cũng như cho chính bản thân.
Người trưởng thành cần hiểu rằng có một dạng trí tuệ gọi là không nổi giận. Cuộc sống đầy biến động và hoàn cảnh không ngừng thay đổi, người thực sự khôn ngoan là người duy trì sự bình tĩnh trong mọi tình huống, không nổi giận hay phiền muộn, không rối loạn, mà giữ được trái tim bình an để thoát khỏi mây mù và bước tiếp.
Người xưa đã nói: “Lời giận trong lòng không nói ra cũng chẳng phải do khiếp sợ, mà là người biết suy trước nghĩ sau, tâm điềm ý đạm”. Chỉ những ai thông tuệ và hiểu chuyện mới biết xử lý cơn giận của mình theo cách này.
Không ai dại dột giăng buồm giữa cơn bão, và người thông minh hiểu rằng khi tức giận cần phải cẩn trọng lời nói. Một khi đã nói ra điều gì, không thể rút lại, lời nói khi giận dữ như hòn đá nặng ném ra gây tổn thương cho người khác và cho chính mình nên cần suy xét kỹ lưỡng.
Đừng bao giờ nói những gì bạn không muốn nghe tới ai khác. Tu dưỡng đạo đức bắt nguồn từ chính khẩu ngữ. Tâm trí sáng suốt sẽ biết nghĩ đến cảm nhận của người khác và lựa chọn lời nói thấu đáo. Người có sự tu dưỡng tốt ắt sẽ được may mắn tìm đến.
Câu thứ ba: “Tám gió thổi chẳng động/Ngồi vững tòa sen vàng”
Câu nói “Tám gió thổi chẳng động/Ngồi vững tòa sen vàng” có nguồn gốc từ một giai thoại lý thú giữa đại thi hào Tô Đông Pha và ngài Phật Ấn sống trong thời nhà Tống, Cuối thế kỷ 11.
Tô Đông Pha, một thi hào nổi tiếng, không chỉ là một thi sĩ lỗi lạc mà còn là một nhà nghiên cứu Phật học sâu sắc. Ông tự hào vì sự đa tài của mình trong văn chương, thư pháp và kiến thức Phật giáo. Ông có mối giao hảo gần gũi với thiền sư Phật Ấn và thường xuyên trao đổi kiến thức Phật học với nhau.
Vào một ngày nọ, ông đến thăm thiền sư Phật Ấn, nhưng vì bận Phật sự, ngài không có mặt ở chùa. Ông đợi lâu nên đã sáng tác một bài thơ:
“Khể thủ thiên trung thiên
Hào quang chiếu đại thiên
Bát phong suy bất động
Đoạn tỏa tử kim liên.”
Tạm dịch là:
“Cúi đầu đảnh lễ Pháp vương,
Mười phương tỏa sáng hào quang.
Tám gió thổi, tâm không động,
Ngồi nghiêm trên đóa sen vàng.”
“Bát phong” là thuật ngữ chỉ tám luồng gió, mạnh mẽ và bất ổn, khiến cuộc sống con người bị chao đảo và ảnh hưởng nếu không vững lòng trước chúng. Tám luồng gió này bao gồm: 1-Lợi (lợi ích), 2-Suy (hao tổn), 3-Hủy (bị chỉ trích), 4-Dự (gián tiếp khen ngợi), 5-Xưng (trực tiếp ca tụng), 6-Cơ (bịa đặt để bôi xấu), 7-Khổ (đối diện nghịch cảnh, đau khổ), 8-Lạc (gặp thuận lợi, hân hoan).
Con người thường lung lay, thể hiện rõ rệt niềm vui hay nỗi buồn trước những biến đổi của cuộc sống. Khi có lợi (lợi) thì vui mừng, còn khi mất mát (suy) thì buồn phiền. Chê bai và chỉ trích (hủy) khiến cảm thấy khó chịu, nhưng khi được khen ngợi (dự) lại vui thích.
Khi được xưng tụng, khen ngợi (xưng) thì cảm thấy vui sướng, thế nhưng khi bị vu khống, chế giễu (cơ) lại ngổn ngang. Gặp nghịch cảnh không như ý (khổ) thường khiến người ta đau lòng, trong khi khi mọi thứ diễn ra suôn sẻ (lạc) thì lại hân hoan, phấn khởi.
Cuộc sống con người ít khi tĩnh tại vì luôn bị tám luồng gió chi phối. Để có được an lạc và hạnh phúc, ta cần giữ vững tâm trí khi gặp những luồng gió này.
Theo kinh Phật, ngày xưa, một người Bà-la-môn với tâm trạng không tốt đã đến gặp Đức Phật, dùng những lời xúc phạm. Khi bình tâm lại, Đức Phật hỏi: “Nếu có thứ gì mà người khác không nhận, nó có còn thuộc về ông không?”
Người Bà-la-môn đáp: “Tất nhiên là còn!” Đức Phật tiếp lời: “Vậy tôi không nhận sự xúc phạm của ông.” Lúc ấy, người Bà-la-môn cảm thấy xấu hổ không thôi.
Điều khó nhất là dập tắt thù hận trong tâm, không còn tức giận thì cơn giận cũng tự nguôi. Chúng ta nên dùng tình thương và lòng khoan dung để đối diện với những tình huống người khác coi là đáng giận, trong những lần họ cãi vã hơn thua với nhau.
Hãy nhớ rằng, một khi buông bỏ được giận dữ, hơn thua, cuộc sống sẽ trở nên thanh thản và dễ chịu hơn rất nhiều.
