Việc để tang phản ánh một nền văn hóa cổ truyền đã có từ lâu đời, mang lại cho xã hội sự ổn định về thứ bậc và quy tắc rõ ràng, từ đó giúp phân định mối quan hệ gần xa một cách minh bạch. Do đó, thời gian mãn tang là khía cạnh quan trọng trong văn hóa Việt Nam.
Trước tiên, cần hiểu rõ ý nghĩa của các khái niệm Phát Tang, Để Tang và Xả Tang trước khi khám phá thời gian mãn tang, hay cách chúng ta bày tỏ lòng hiếu thảo, sự tri ân, lòng kính trọng và tiếc nuối với những người đã khuất. Tìm hiểu cùng Chia sẻ Đạo Phật bên dưới!
Giải thích khái quát:
– Phát Tang: là thời điểm tất cả anh em, dòng tộc, con cháu bày tỏ lòng tiếc thương với người quá cố.
– Để Tang: là giai đoạn người thân thực hiện trách nhiệm và nghĩa vụ của việc tiếc thương, đồng thời biểu hiện lòng hiếu thảo và sự tri ân trong một thời gian nhất định.
– Xả Tang: là thời điểm hoàn thành nghĩa vụ để tang đối với người đã mất.
Bao lâu thì mãn tang
Thời gian để tang phụ thuộc vào mối quan hệ gần gũi hay xa cách với người đã khuất. Tại Việt Nam, tang lễ được chia thành đại tang và tiểu tang, trong đó tiểu tang có 4 cấp độ và đại tang chỉ 1 cấp, tổng cộng là 5 bậc, gọi chung là ngũ phục.
1. Đại tang:
Kết thúc sau 3 năm, thực tế là 27 tháng
– Để tang cho thân sinh: Con để tang cha mẹ ruột và nuôi, nàng dâu để tang cho bố mẹ chồng, cháu đích tôn để tang ông bà, và chắt để tang cụ ông cụ bà khi thay người trên đã mất.
– Vợ để tang chồng
2. Tiểu tang:
Thời gian tiểu tang được tính từng tháng, tối đa một năm, với các tên gọi và mốc thời gian thay đổi tùy theo từng mối quan hệ.
– Cơ niên: 1 năm
+ Cha mẹ để tang cho con trai, con dâu trưởng và con gái (chưa kết hôn)
+ Chồng để tang vợ
+ Con rể để tang cho bố mẹ vợ
+ Anh chị em, kể cả cùng cha khác mẹ, để tang nhau
+ Em để tang chị dâu trưởng
+ Cháu chưa kết hôn để tang ông bà nội
+ Cháu để tang cho chú, bác và cô (chưa kết hôn)
+ Cháu dâu để tang cho ông bà bên chồng.
– Đại công: 9 tháng
+ Cha mẹ để tang con gái đã kết hôn và con dâu thứ
+ Chị em ruột (đã đi lấy chồng) để tang cho nhau
+ Anh em họ nội để tang cho nhau
+ Chị em họ nội (chưa kết hôn) để tang cho nhau.
– Tiểu công: 5 tháng
+ Các anh chị em cùng mẹ khác cha đều để tang cho nhau
+ Chị em con chú con bác, đã xuất giá theo chồng, để tang cho nhau
+ Con để tang cho dì ghẻ
+ Cháu để tang cho ông chú, bà bác, và bà thím
+ Cháu để tang cho bà cô chưa kết hôn, cùng chú, bác, thím và cô họ chưa lấy chồng; ông bà ngoại, cậu và dì ruột
+ Chắt để tang cho cụ ông cụ bà bên nội.
– Ti ma: 3 tháng
+ Cha mẹ để tang cho con rể
+ Con cái của cô và cậu, cũng như các con dì, để tang cho nhau
+ Cháu để tang cho ông chú họ, ông bác họ, bà cô họ chưa kết hôn, bà cô đã kết hôn, và cụ cô chưa chồng
+ Chắt để tang cho cụ chú, cụ bác; và chút để tang cho kỵ ông kỵ bà bên nội.
Cũng như là:
– Những người con, cháu trước đó quay lưng với cha mẹ, ông bà, vì cái chết của người thân mà nay biết xót thương, ăn năn, hối cải.
– Những người vợ, chồng từng thất hứa cũng bởi cái chết của bạn đời mà giờ biết hối hận, đau lòng.
– Những ai đã sống không tốt với họ hàng, bè bạn… mà giờ cũng cảm thấy ân hận trước sự ra đi mãi mãi này.
Chúng ta có thể thấy quan niệm trước đây đặt nặng người chồng hơn khi vợ phải để tang chồng đến 27 tháng, gọi là đại tang, trong khi người chồng để tang vợ chỉ có một năm. Và con gái đã về nhà chồng thì thuộc về gia đình chồng, do đó thời gian để tang cho phụ nữ có chồng ngắn hơn so với khi chưa lập gia đình.
Sau 49 ngày có nên xả tang cho cha mẹ?
Phong tục tang lễ, từ đại tang đến tiểu tang và thời gian mãn tang, đều có nguồn gốc từ văn hóa Nho giáo của người Trung Hoa. Việc người Trung Hoa từng chiếm đóng và cai trị Việt Nam trong một thời gian dài đã khiến phong tục tập quán nơi này chịu ảnh hưởng sâu sắc. Hơn nữa, trong thời kỳ Tam giáo đồng nguyên của Nho, Phật và Lão, các luồng văn hóa đã hòa trộn với nhau một cách chặt chẽ.
Theo Nho giáo “Thiên kinh vạn quyển hiếu nghĩa vi tiên” có nghĩa là lấy lòng hiếu làm trọng. Do đó, việc vào tang là để thể hiện lòng hiếu đạo của người còn sống với người đã mất. Người Việt Nam thấy phù hợp nên cũng học và theo phong tục này cho đến ngày nay.
Trong Phật giáo, không có việc nhấn mạnh vào tang chế. Cách mà chúng ta đối xử với người thân khi họ còn sống cũng chính là cách cư xử khi họ qua đời. Vì vậy, việc tang chế thực chất chỉ là biểu hiện hình thức của lòng tưởng nhớ người thân đã ra đi.
Truyền thống để tang cha mẹ, ông bà ban đầu kéo dài hai năm, kết thúc bằng lễ giỗ đại tường. Tuy nhiên, theo thời gian, thời gian tang lễ đã được rút ngắn lại do nhiều bất tiện và ảnh hưởng đến cuộc sống hàng ngày, như cưới hỏi hay kinh doanh, dẫn đến việc không còn tuân thủ nghiêm ngặt như xưa.
Ngày nay, thường con cháu tiến hành lễ xả tang sau 49 ngày. Trong trường hợp đặc biệt mà con cái không thể trở về Việt Nam lo tang lễ cho cha mẹ, khi họ đang học tập hay làm việc xa xứ, họ có thể nhờ Phật tử và gia đình thân thuộc đến chùa xin chư Tăng Ni làm lễ thọ tang.
Hành động này không bị coi là bất hiếu. Phật tử chỉ cần đến chùa xin làm lễ thọ và xả tang là đủ, vì hoàn cảnh không cho phép, lòng thì luôn mong muốn điều tốt.
Cha mẹ, ông bà là những người thân yêu nhất của cuộc đời, và về lý phải về chịu tang mới đúng với đạo lý làm con, nhưng đôi khi điều kiện không cho phép.
Có lúc, người thân mới qua đời mà con cháu đã mâu thuẫn, tranh giành lợi ích với nhau, hoặc làm những điều không nên như sát sinh để cúng kiếng linh đình. Những hành động này chỉ khiến người quá cố khó siêu thoát và làm cho tang lễ mất ý nghĩa.
Do đó, tục lệ cư tang cần thay đổi, thích nghi theo thời thế. Tùy theo nguyện vọng của gia đình mà chúng ta điều chỉnh, không có gì sai trái với đạo lý cả.
Thời gian tang lễ ngắn hay dài không còn quan trọng. Thực sự, lòng hiếu thảo nằm ở trong tâm. Tang lễ hay lễ nghi khác chỉ là cách để thể hiện tấm lòng mà thôi.
